تعریف و طبقه بندی مناقصه ها
در حالت کلی، واژه ی “مناقصه” به انجام هرگونه معامله ی خرید، اجاره و یا مقاطعه کاری با هدف دستیابی به قیمت حداقل در یک محیط رقابتی و البته شفاف، اطلاق می گردد. با توجه به الزام قانونی جهت دستگاه های اجرایی، قوانین و آیین نامه هایی جهت برگزاری مناقصه در سازمان های دولتی تهیه شده و برخی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی و فعال در بخش خصوصی هم در صورت نیاز و بخصوص جهت معاملاتی که ارزش مالی بالایی دارند، اقدام به برگزاری مناقصه می نمایند. در یک حالت کلی، مناقصات کشور در سه گروه اصلی احداث (ساخت و ساز)، خرید کالا و خرید خدمات قابل طبقه بندی هستند. مناقصه های خرید کالا، از لحاظ تعدادی و با توجه به اطلاعات وب سایت مناقصات شرکت هزاره، سهم بالایی را به خود اختصاص می دهند. طبیعتاً، مخاطب این سری مناقصات شرکت های بازرگانی و یا بخش های بازرگانی شرکت های تولیدی خواهند بود. توجه شرکت ها به مناقصات کشور مخصوصا شرکت های بازرگانی اخیرا افزایش یافته است. در زمینه ی خرید خارجی، شرکت های بازرگانی تخصصی و آشنا به مبانی واردات و صادرات و معاملات بین المللی مترصد فرصت حضور هستند. لازم به ذکر خواهد بود تامین کالا و تجهیزات محدود به مناقصات خرید نیست و تقریباً تمامی مناقصات احداث (ساخت و ساز) و بخشی از مناقصه های خدمات (نظیر تعمیرات و نگهداری) نیز نیازمند تامین انواع کالا و تجهیزات و قطعات هستند که اصولاً از طریق شرکت های بازرگانی تامین می گردند. لذا می توان نقش اصلی و تاثیرگذار اجرای موضوع اکثر مناقصه ها را مربوط و مرتبط با خدمات بازرگانی و تامین دانست. این تاثیرگذاری وقتی بیشتر محسوس می گردد که در بحث تامین و خرید خارجی، تغییرات نرخ ارز و یا عوامل خارج از کنترل نظیر تحریم ها، می تواند حاشیه ی سود یک معامله را به راحتی به زیان تبدیل نماید. لذا خرید و تامین کالا و تجهیزات، به خودی خود فقط یک معامله ی ساده و دریافت کالا در قبال پرداخت وجه، نیست و پیچیدگی های خاصی را در بر دارد.
ارزیابی مناقصات از دیدگاه بازرگانی
تامین (خرید) کالا و تجهیزات، بصورت معمول شامل مراحل:
- شناسایی منابع (تامین کنندگان)
- انجام استعلام جهت دریافت اطلاعات فنی و تطبیق کیفی
- تعیین بهترین قیمت و شرایط (تامین کننده)
- تعیین شرایط تحویل (زمان و نحوه ی پرداخت)
- انعقاد قرارداد در صورت نیاز
- عملیات مالی مقدماتی و تضامین
- انتقال موضوع معامله به موقعیت مورد توافق
- تایید کیفی و کمی
و نهایتاً تسویه حساب و انتقال اسناد مالی قانونی است. جهت خریدهای خارجی، طبیعتاً مقوله های:
- خطوط اعتباری و گشایش اعتبارات
- تامین و انتقال ارز
- حمل و نقل بین المللی
- عوارض ورودی و هزینه های قانونی
- استاندارد و بیمه
نهایتاً ترخیص از گمرکات نیز به مراحل فوق اضافه می گردند. با درنظر گرفتن این مولفه ها، اشتباهات کوچک در محاسبات هزینه ها و یا زمان تحویل و تحول، به راحتی می تواند یک فرایند خرید را با شکست مالی (عدم سودآوری) و حتی اعتباری مواجه نماید. لذا ارزیابی دقیق مناقصه هایی که در قالب خرید و تامین اعلام می شوند و یا بخشی از آنها نیازمند خرید کالا و تجهیزات است (نظیر ساخت و ساز و احداث پروژه های صنعتی و زیربنایی) توسط متخصصین حوزه ی بازرگانی کاملاً الزامی است. بخصوص که معمولاً مدت زمانی که برای تهیه ی اسناد مناقصه در نظر گرفته می شود، جهت تهیه ی اطلاعات قطعی از دید بازرگانی کفایت نمی نماید. همچنین از مدیران بازرگانی انتظار می رود ضمن مطلع بودن از کلیه ی قوانین و شرایط موجود، بتوانند نوسانات احتمالی بازار را هم پیش بینی کنند. لذا ارزیابی دقیق خرید کالا و تجهیزات در یک مناقصه، بعلت امکان وجود عوامل زیاد و بعضاً غیرقابل پیش بینی، می تواند در سودآوری موضوع معامله کاملاً تاثیرگذار باشد.
سهم شرکت های بازرگانی از مناقصات کشور
از حدود ۱۴.۰۰۰ عنوان مناقصه که در مردادماه ۱۳۹۶ در پایگاه مناقصات هزاره به ثبت رسیده است، ۵.۵۰۰ عنوان بصورت مستقیم مربوط به مناقصات خرید و تامین کالا و تجهیزات است. این تعداد مناقصه جهت یک ماه، به تنهایی و بدون درنظر گرفتن مناقصات طرح و احداث (ساخت و ساز) عملاً جذابیت بالایی را برای شرکت های بازرگانی تخصصی (فنی یا بازرگانی) در حوزه ی مختلف در بر دارد. بررسی مناقصات سه سال گذشته نیز نشان دهنده ی نسبت ۴۰ درصدی مناقصه های مرتبط با شرکت های بازرگانی به نسبت مجموع مناقصات منتشر گردیده است. لذا با در نظر گرفتن اینکه مخاطبین ۴۰% مناقصات کشور عملاً شرکت های بازرگانی هستند، احتمالاً هنوز پتانسیل بالایی جهت توسعه ی فعالیت شرکت های فعال و همچنین ورود شرکت های تخصصی جدید به این حوزه وجود خواهد داشت. لازم است اشاره ای شود به شرایط ویژه ی شرکت در مناقصات و بخصوص مقوله ی ضمانت نامه ها که عملاً امکان ورود به حوزه ی مناقصات را محدود می سازد. مطمئناً شرکت هایی که توانایی و شرایط شرکت در مناقصه ها را دارا هستند، از پشتوانه ی مالی و تخصصی و همچنین سابقه کار و فعالیت حرفه ای در زمینه ی تامین کالا و تجهیزات به همراه توانایی انجام واردات و صادرات نیز بهره مند هستند.
طبقه بندی پایگاه مناقصات جهت تسهیل شناسایی فراخوان ها
اطلاعات و آمار این جستار از وب سایت مناقصات هزاره استخراج گردیده است. با توجه به طراحی مناسب موتور جستجوی این وب سایت، عملاً دریافت اطلاعات موردنیاز جهت احجام و مقادیر مناقصات برگزار شده به راحتی صورت می پذیرد. ضمن اینکه طبقه بندی تخصصی وب سایت که بر اساس حوزه های مختلف فعالیت بنگاه های اقتصادی ایران طراحی شده و همزمان، برداشتی هم از ساختارهای طبقه بندی در سطح بین المللی را به انجام رسانیده است. از طریق موتور جستجو، همزمان امکان محدودسازی داده ها بر اساس موقعیت جغرافیایی، طبقه بندی، تاریخ نشر و مهلت شرکت، وضعیت آگهی یا فراخوان و نهایتاً کلیدواژه های موردنظر مقدور و میسر است.
توزیع مناقصه های مرتبط با حوزه ی بازرگانی در وب سایت مناقصات
بر اساس بررسی اطلاعات موجود در مرکز داده های وب سایت مناقصات، بیشترین حجم مناقصه های خرید و تامین مربوط به پروژه ها و طرح های صنعتی و زیربنایی بوده است. در مرحله ی بعد، مناقصات مربوط به تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی، سیستم های ایمنی و امنیتی و صنایع شیمیایی بیشترین حجم خرید را از طریق برگزاری مناقصات داشته اند. طبیعتاً برخی از شرکت های بازرگانی و تامین کنندگان کالا و تجهیزات بصورت مستقیم در مناقصه ها شرکت نمی کنند و در واقع از طریق ارتباطات تجاری با برندگان مناقصات، فعالیت می نمایند. بعنوان مثال یک شرکت پیمانکاری الزامی جهت ایجاد ساختار بازرگانی و یا خرید خارج ندارد و در صورت نیاز، از خدمات شرکت های بازرگانی در قالب B2B، سرمایه گذاری مشترک و یا سرویس های دیگر استفاده می نماید. لذا با اطمینان می توان گفت حجم عمده ی معاملات (و نه مناقصات) کشور از طریق شرکت های بازرگانی (فنی یا بازرگانی) مدیریت گردیده و به انجام می رسد.
استقبال شرکت های بازرگانی از برگزاری مزایده ها
از سوی دیگر، برخی از شرکت های بازرگانی تحت شرایط امکان شرکت در مزایدات را نیز بعنوان یک درگاه درآمدزایی مدنظر قرار می دهند. خرید تجهیزات و ماشین آلات دست دوم، خرید اموال و مستغلات و یا حتی قراردادهای استیجار و بهره برداری از فعالیت هایی هستند که توسط برخی از شرکت های بازرگانی به انجام می رسند. البته واقعیت، نشان دهنده ی استقبال بیشتر اشخاص حقیقی به نسبت شرکت ها جهت حضور در مزایدات است ولی بهرحال، نقش شرکت های بازرگانی (معمولاً کوچک و متوسط) را در معاملات حوزه ی مزایده نمی توان نادیده انگاشت.
پیشنهاد مطالعه: اگر به دنبال آگهی های جدید مناقصه هستید «آرشیو مناقصات» را در پایگاه اطلاع رسانی هزاره دنبال کنید.
